Εβραϊκή θεματική διαδρομή της Θεσσαλονίκης: Μια ιστορία που πρέπει να ειπωθεί
Η εβραϊκή θεματική διαδρομή αφηγείται μια ιστορία που πρέπει να ειπωθεί γιατί δεν αφορά μόνο στην εβραϊκή κοινότητα της πόλης αλλά ουσιαστικά στην ιστορία της ίδιας της Θεσσαλονίκης.
Από το 1500 μέχρι το 1922 η Θεσσαλονίκη υπήρξε η μοναδική ευρωπαϊκή πόλη στην οποία η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν εβραϊκή.
Τον σκελετό της πόλης διαμόρφωναν οι 28 ιστορικές συναγωγές της που απλώνονταν από το λιμάνι μέχρι το Γαλεριανό Ανάκτορο (πλατεία Ναβαρίνου) και από την Αρχαία Αγορά μέχρι τη θάλασσα. Σε κάθε συναγωγή αντιστοιχούσε μια ομάδα εβραίων προσφύγων, που είχαν καταφύγει στη Θεσσαλονίκη από διάφορους τόπους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας και της Προβηγκίας τον 16ο και 17ο αιώνα. Η πυρκαγιά του 1917 και η επακόλουθη διαδικασία ανοικοδόμησης κατέστρεψαν όλο αυτόν τον πολιτισμικό πλούτο και από τις παλαιές συναγωγές και τα δεκάδες ιδρύματα δεν απέμεινε τίποτε στον αστικό ιστό.
Ωστόσο, στη δεκαετία του 1920 η κεντρική περιοχή ανοικοδομήθηκε χάρη στην εβραϊκή αρχιτεκτονική και οικοδομική δραστηριότητα με εντυπωσιακά εμπορικά κτίρια πολλά από τα οποία υπάρχουν ακόμη (salonikajewisharchitecture.com).
Νέες συναγωγές και εβραϊκές συνοικίες οικοδομήθηκαν στην ανατολική και δυτική πλευρά της πόλης. Στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η αντισημιτική γενοκτονία που οργάνωσε η ναζιστική Γερμανία εξαφάνισε το 96% των εβραίων της Θεσσαλονίκης και εξάλειψε σχεδόν όλα τα υλικά τεκμήρια, όχι όμως και την ιστορική μνήμη.
Σήμερα η δραστήρια Ισραηλιτική Κοινότητα λειτουργεί δύο συναγωγές (www.jct.gr). Η παλαιότερη είναι η Συναγωγή των Μοναστηριωτών (http://www.jct.gr/synag_monastir.php), που οικοδομήθηκε σχεδόν πριν εκατό χρόνια και έχει πρόσφατα αποκατασταθεί, όπως και η νεότερη, η «Γιαντ Λεζικαρόν».
Συναγωγές, Εβραϊκό Μουσείο, νοσοκομείο, εμπορικές στοές και μερικές από τις ομορφότερες επαύλεις της πόλης, αποτελούν σήμερα σημάδια της έντονης εβραϊκής παρουσίας στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης.
Η ιστοσελίδα thessalonikijewishlegacy.com (και η αντίστοιχη εφαρμογή) οδηγούν τον επισκέπτη στο εβραϊκό παρελθόν της πόλης. Περισσότερες μαρτυρίες γι’ αυτό είναι συγκεντρωμένες στο Εβραϊκό Μουσείο, στην οδό Αγίου Μηνά 11, στο κέντρο της πόλης, ένα υποδειγματικό μουσείο της τοπικής ιστορίας (www.jmth.gr).
